Artan hayat pahalılığı ve temel giderlerdeki yükseliş, çalışan kesimin maaşını ayın ilk haftasında tüketiyor. Türkiye genelinde yapılan son araştırmalara göre, milyonlarca kişi gelirinin büyük kısmını kira ve fatura ödemelerine harcıyor.
Geçim Derdi Derinleşiyor: Sabit Gelirli Zorlanıyor
Türkiye’de yüksek enflasyon ve alım gücündeki düşüş, maaşların günlük yaşam ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmasına neden oluyor. Özellikle büyükşehirlerde yaşayan vatandaşlar için kira ve temel fatura giderleri, maaşın neredeyse tamamını oluşturuyor. Yeni yapılan saha araştırmalarında, çalışanların yaklaşık %60’ı, maaşlarının %70’inden fazlasını yalnızca sabit giderlere ayırmak zorunda kaldıklarını ifade ediyor.
Evli ya da çocuklu bireylerde bu oran daha da yükselirken, maaşlar gıda ve ulaşım gibi diğer kalemlere dahi yetmemeye başlıyor. Uzmanlara göre bu durum, uzun vadede toplumsal refahın azalmasına ve borçlanma eğiliminin artmasına yol açıyor.
Kira Giderleri Gelirin Yarısını Aşıyor
Son bir yıl içinde konut kiralarındaki artış, özellikle büyükşehirlerde yaşayan çalışanlar için ciddi bir yük oluşturdu. TÜİK ve özel araştırma kuruluşlarının verilerine göre, İstanbul, Ankara, İzmir gibi şehirlerde ortalama kira bedelleri asgari ücretin üzerine çıktı.
Örnek kira tabloları:
- İstanbul’da ortalama kira: 13.000 TL
- Ankara’da: 9.500 TL
- İzmir’de: 10.500 TL
- Antalya ve Bursa gibi şehirlerde: 8.000 TL civarında
Bu tablo karşısında 17.002 TL olan net asgari ücretle geçinmeye çalışan bir ailenin gelirinin yarısından fazlası yalnızca barınma giderine ayrılıyor.
Faturalar da Ciddi Yük Oluşturuyor
Kiradan sonra en büyük sabit gider kalemlerinden biri olan elektrik, su, doğalgaz ve internet faturaları, aylık maaş üzerinde ciddi bir baskı yaratıyor. Enerji maliyetlerindeki artış ve mevsimsel koşullar nedeniyle bazı hanelerde toplam fatura giderleri 3.000 TL’yi aşıyor.
Aylık ortalama fatura kalemleri:
- Elektrik: 850 – 1.200 TL
- Doğalgaz (kış dönemi): 1.000 – 1.500 TL
- Su ve atık su: 400 – 600 TL
- İnternet ve TV hizmetleri: 400 – 700 TL
Bu rakamlar, maaşlı çalışanların fatura ödemeleri için maaşlarının yaklaşık üçte birini ayırmalarını zorunlu kılıyor.
Gıda ve Ulaşım Harcamalarına Yer Kalmıyor
Kira ve faturalar maaşın önemli bir bölümünü götürürken, vatandaşlar temel gıda harcamalarını kısıtlamak zorunda kalıyor. Sebze-meyve, süt ürünleri, et ve bakliyat gibi temel gıda maddelerindeki fiyat artışları, alışveriş sepetlerinin her geçen gün küçülmesine neden oluyor.
Ayrıca ulaşım giderleri de çalışan kesim için ek bir maliyet oluşturuyor. Günlük işe gidiş-geliş için harcanan ulaşım bedeli bazı şehirlerde aylık 1.000 TL’nin üzerine çıkıyor. Özel araç kullananlar için bu tutar yakıt maliyeti nedeniyle çok daha yüksek seviyelere ulaşıyor.
Vatandaş Borçla Yaşıyor: Kredi Kartı ve Taksit Sarmalı
Yeterli gelire sahip olmayan hane halkları, faturalarını ve temel ihtiyaçlarını karşılamak için kredi kartı ve tüketici kredilerine yöneliyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, kredi kartı kullanım oranı son bir yılda %35 arttı.
- Ortalama bireysel kredi kartı borcu: 18.000 TL
- Taksitli alışveriş oranı: %60
- Ödenemeyen kredi ve fatura miktarı: artış eğiliminde
Bu durum, hanelerin gelirlerini gelecekteki borçları ödemeye ayırmalarına neden olarak ekonomik kırılganlığı artırıyor.
Uzmanlar Uyarıyor: Tüketici Psikolojisi Bozuluyor
Sosyologlar ve ekonomistler, maaşların temel ihtiyaçlara dahi yetmemesinin bireylerde psikolojik stres, sosyal yoksunluk ve tükenmişlik duygularını tetiklediğini vurguluyor. Aile içi ilişkilerde bozulma, iş yerinde verim kaybı ve toplumsal huzursuzluk gibi zincirleme etkiler, yalnızca ekonomik değil, sosyal açıdan da risk oluşturuyor.
Ayrıca genç neslin geleceğe dair motivasyonunu kaybetmesi, beyin göçünü ve iş gücü kaybını artırabilecek bir başka tehdit olarak değerlendiriliyor.
Çözüm Önerileri: Gelir Artışı ve Sosyal Destek Şart
Uzmanlara göre, maaşların temel ihtiyaçları karşılamaya yetecek seviyeye yükseltilmesi, konut ve enerji fiyatlarının denetim altına alınması gerekiyor. Ayrıca dar gelirli vatandaşlara yönelik sosyal desteklerin artırılması ve borç yükünün hafifletilmesi, kısa vadede rahatlama sağlayabilir.
Aksi hâlde, barınma ve yaşam maliyetleri karşısında çaresiz kalan sabit gelirli kesimlerin alım gücü daha da zayıflayacak ve geçim mücadelesi derinleşecek. Gelir gider dengesizliği ise sadece bireysel değil, toplumsal ölçekte de kırılganlık yaratmaya devam edecek.
4o
